Düşük performans tazminata engel değil

Arif TEMİR

E-Posta : ariftemir1@gmail.com

 

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Baş Müfettişi
A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı 

Çalışma hayatında işçi ve işveren yönünden büyük bir öneme sahip olan değerlendirmelerden biride performans değerlendirmesidir. Performans değerlendirmesi genellikle işçinin yaptığı işte birim zamanda göstermiş olduğu verimlilik göz önüne alınarak yapılmaktadır. 

Çalışanların yaptıkları bazı işler vardır ki bu işler işçinin performansı ile ilgili olduğu kadar bazen de işçinin performansından çok dışsal etkilere bağlıdır.

Yargıtay vermiş olduğu bir kararda; satış üzerinden prim alan bir ilaç mümessilinin satışların azalması gerekçesi ile performans düşüklüğünü gerekçe göstererek işten çıkarılmasını yasaya aykırı bulmuştur. 

Karara göre; somut olayda prim sistemine göre bir çalışma söz konusu ise de, anılan sistemin de satışa bağlı olduğu açıktır. Salt satış oranına bağlı olarak belirlenen ve dış etkenleri dikkate almayan verimlilik değerlendirmesinin objektif bir değerlendirme olması mümkün değildir. 

Davacı işçi, ikametgahından çok uzaktaki bölgelerden sorumlu tutulduğunu, sorumluluk alanındaki mevcut bölgelerine Adapazarı ilinin de eklendiğini, yine Kocaeli’ndeki üniversitenin bölgesinden taşındığını, tanıtımını yaptığı bir kısım ilaçların uzman hekim tarafından yazılması şartının getirilmiş olması gibi dış etkenlerin performansını etkilediğini ileri sürmüştür.

 Mahkemece mütalaasına başvurulan bilirkişi raporunda da belirtildiği gibi ziyaret yükümlülüğünü eksiksiz yerine getiren davacının performans düşüklüğüne gerekçe gösterdiği ve performans değerlendirme sisteminde dikkate alınmayan dış etkenlerin performansın düşmesinde ciddi rol oynayabilecek nitelikte olduğu, ancak bu konuda hiçbir açıklama ve delil sunmayan davalının ispat yükünün gereğini yerine getirmediği anlaşılmaktadır.

 Böyle olunca, feshin geçerli nedene dayanmadığı kabul edilmelidir(Yargıtay 9.Hukuk Dairesinin 18.12.2006  tarihli ve E. 2006/26514, K. 2006/33393 sayılı Kararı). Yargıtay bu kararı ile işçiye tazminat ödenmesi gerektiğine hükmetmiştir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin  anılan kararı ile işçinin performans düşüklüğüne karar verilebilmesi için dışsal faktörlerinde dikkate alınması gerektiğini belirtmiştir. Örneğin birim zamanda 10 birim mal satan bir satış elamanının belirli bir süre sonra 7 birim mal satması durumunda performans düşüklüğünün nedenleri arasında dışsal faktörlerde göz önünde bulundurularak satışların ekonomik krizden veya beklenmeyen olağanüstü olaylardan kaynaklanıp kaynaklanmadığına da bakılmalıdır.

Günümüz koşullarında işyerleri ve çalışanların çevreden etkilenmemeleri söz konusu değildir. Bu nedenle işverenlerin işçilerinin performans düşüklüklerinin nedenlerini araştırırken işçi ile çevresel faktörleri birlikte değerlendirmeleri gerekiyor.